01 Μαρ Tα ΑΕΙ εκπέμπουν SOS! Διπλασιάστηκαν οι «αιώνιοι φοιτητές»
Η οικονομική κρίση αλλά και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας έχουν πλήξει και τους φοιτητές, οι οποίοι αδυνατούν πλέον να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στον προκαθορισμένο χρόνο.
Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι ο διπλασιασμός των νέων που δεν έχουν ολοκληρώσει τις σπουδές τους αλλά και η γενικότερη μείωση του αριθμού των φοιτητών. Οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί της κατάστασης που επικρατεί σήμερα, αφού για παράδειγμα το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 οι λεγόμενοι «αιώνιοι» φοιτητές ήταν περίπου 163.000 για να φτάσουν σήμερα να αριθμούν πάνω από 330.000 άτομα. Τα στοιχεία αυτά προκύπτουν από μελέτη του υπουργείου Παιδείας για τη στρατηγική της Ανώτατης Εκπαίδευσης για τα έτη 2016-2020, όπου μεταξύ άλλων τονίζεται ότι η οικονομική κρίση και η υπογεννητικότητα θα είναι οι βασικές αιτίες μείωσης των φοιτητών στα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ και τα επόμενα χρόνια. Οπως αναφέρεται στη μελέτη, κάθε χρόνο τα ΑΕΙ δέχονται περίπου 70.000 με 80.000 νέους φοιτητές.
Ο συνολικός αριθμός των τακτικών φοιτητών μειώθηκε κατά 15,7% από το μέγιστο των 311.616 φοιτητών του 2005/06 στο ελάχιστο των 262.753 φοιτητών του 2009/10 για να σταθεροποιηθεί την τελευταία πενταετία στο επίπεδο των 270.000-280.000 φοιτητών. Ωστόσο, ο αριθμός των φοιτητών που έχουν τελειώσει τα προβλεπόμενα από τον νόμο έτη σπουδών και οφείλουν μαθήματα έχει διπλασιαστεί την τελευταία δωδεκαετία. Γι’ αυτήν τη σχετικά χαμηλή επίδοση στα ποσοστά έγκαιρης αποφοίτησης σημαντικό ρόλο έχουν παράγοντες όπως το οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον της δημοσιονομικής κρίσης, τα προβλήματα διοίκησης και διαχείρισης των ιδρυμάτων, η δομή και η ποιότητα της διδασκαλίας, η ελλειμματική φοιτητική μέριμνα και η συρρικνωμένη υποστήριξη των φοιτητών, καθώς επίσης και οι ιδιαίτερες συνθήκες λειτουργίας του κάθε ιδρύματος (π.χ. ιδρύματα σε απομακρυσμένες περιοχές) κ.λπ.
Ενα επίσης εντυπωσιακό στοιχείο της μελέτης είναι ότι οι γυναίκες που παίρνουν πτυχίο στα ΑΕΙ είναι περίπου 100.000 περισσότερες από τους άνδρες. Το γυναικείο φύλο κυριαρχεί τόσο στον φοιτητικό πληθυσμό των ΑΕΙ όσο και στους αντίστοιχους πτυχιούχους. Συγκεκριμένα, από τους τακτικούς φοιτητές των πανεπιστημίων, κατά μέσο όρο την τελευταία δωδεκαετία το 40,9% είναι άντρες και το 59,1% γυναίκες, με τα ποσοστά στους πτυχιούχους να διαμορφώνονται σε 35,8% και 64,2% αντίστοιχα. Στο σύνολο των πανεπιστημίων, την τελευταία δωδεκαετία, είχαμε 350.179 πτυχιούχους, από τους οποίους οι 125.530 είναι άνδρες και οι 224.649 γυναίκες. Δηλαδή έχουμε 99.119 περισσότερες γυναίκες πτυχιούχους έναντι των αντρών. Από τους τακτικούς φοιτητές/τριες των ΤΕΙ, κατά μέσο όρο την τελευταία δωδεκαετία το 50,2% είναι άντρες και το 49,8% γυναίκες, με τα ποσοστά στους πτυχιούχους να διαμορφώνονται σε 42,8% και 57,2% αντίστοιχα. Στο σύνολο των ΤΕΙ, την τελευταία δωδεκαετία, είχαμε 197.696 πτυχιούχους, από τους οποίους οι 84.555 είναι άνδρες και οι 113.141 γυναίκες. Δηλαδή έχουμε 28.586 περισσότερες γυναίκες πτυχιούχους έναντι των αντρών.
Στο σύνολο των πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, την τελευταία δωδεκαετία, είχαμε 547.875 πτυχιούχους από τους οποίους οι 210.085 είναι άνδρες και οι 337.790 γυναίκες. Δηλαδή την τελευταία δωδεκαετία έχουμε 127.705 περισσότερες γυναίκες πτυχιούχους έναντι των αντρών. Οπως τονίζεται στη μελέτη, τα ελληνικά ΑΕΙ κινδυνεύουν από την οικονομική κρίση και επίσης είναι ορατός ο κίνδυνος οικονομικού μαρασμού των Ιδρυμάτων ως αποτέλεσμα αποστέρησης των εθνικών πιστώσεων.
Δυσλειτουργική είναι η διαχείριση του ΕΣΠΑ ως σημαντικής πηγής χρηματοδότησης των ΑΕΙ, με κίνδυνο απώλειας πόρων.
• Υπάρχει κίνδυνος μεγάλης απώλειας πνευματικού κεφαλαίου από τα ελληνικά ΑΕΙ προς το εξωτερικό, εξαιτίας της μακροχρόνιας οικονομικής κρίσης και των οικονομικά ελκυστικών προγραμμάτων διδακτορικών και μεταδιδακτορικών σπουδών.
• Υπάρχει δραματική συρρίκνωση του διδακτικού προσωπικού των Ιδρυμάτων, λόγω γήρανσης και αδυναμίας αντικατάστασής του.
Ποιότητα, αλλά ανεπάρκεια προσωπικού και υποδομών
Οπως περιγράφεται στη μελέτη του υπουργείου Παιδείας, τα «θετικά» αλλά και τα «αρνητικά» σημεία των ΑΕΙ εστιάζονται στα εξής:
Ισχυρά σημεία
• Παρέχουν ανοιχτή πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, γεγονός που επιτυγχάνεται κυρίως λόγω της απουσίας διδάκτρων στον 1ο και τον 3ο κύκλο σπουδών και της ύπαρξης μεγάλου αριθμού επιλογών στους υποψηφίους, τόσο γεωγραφικά όσο και θεματικά.
Ως προς τη συγκρότησή τους παράγουν όλες τις βασικές ειδικότητες των επιστημονικών κατευθύνσεων.
• Βρίσκονται, κατά κανόνα, σε συντονισμό με τον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης.
• Εξακολουθούν να λειτουργούν ικανοποιητικά, με τις προσπάθειες του προσωπικού τους, παρά τη δημόσια υποχρηματοδότηση.
• Σε όλα έχουν εγκατασταθεί και βρίσκονται σε αρχικό στάδιο λειτουργίας τα εσωτερικά Συστήματα Διασφάλισης Ποιότητας. Δημιουργείται σταδιακά κουλτούρα ποιότητας.
• Ορισμένα από τα τμήματά τους κατέχουν ικανοποιητικές θέσεις στις διεθνείς κατατάξεις.
• Εμφανίζουν ικανοποιητική ερευνητική δραστηριότητα ως προς το πλήθος των δημοσιεύσεων, τη διεθνή αναγνώριση και τις επιδόσεις στην ανάληψη ανταγωνιστικών χρηματοδοτούμενων ευρωπαϊκών ερευνητικών έργων.
Αδυναμίες
• Υστερούν σε υποδομές φοιτητικής μέριμνας.
• Μεγάλο ποσοστό φοιτητών αδυνατεί να αντεπεξέλθει στο υψηλό επίπεδο σπουδών.
• Οι φοιτητές παρουσιάζουν καθυστέρηση αποφοίτησης, η οποία πιθανώς εντείνεται για όσους φοιτούν μακριά από τον τόπο διαμονής της οικογένειάς τους (οικονομικές δυσκολίες στέγασης, σίτισης, μετακίνησης), λόγω και της παρατεταμένης οικονομικής κρίσης.
• Παρόλο που ο μέσος ρυθμός αποφοίτησης από αυτά παραμένει σταθερός κατά την τελευταία πενταετία, εντούτοις σημειώνονται αρνητικές αποκλίσεις μεταξύ ορισμένων τμημάτων τους.
• Δεν διαθέτουν μηχανισμό καταγραφής που να αποτυπώνει το ακριβές μέγεθος αλλά και τους αιτιολογικούς παράγοντες που οδηγούν διάφορες ομάδες πληθυσμού σε καθυστέρηση αποφοίτησης και εγκατάλειψη σπουδών.
• Δεν διαθέτουν επαρκή συστήματα παρακολούθησης της επαγγελματικής σταδιοδρομίας των αποφοίτων και ως εκ τούτου εμφανίζουν αδυναμία σύνταξης στρατηγικής για πρόσβαση των αποφοίτων στην αγορά εργασίας.
• Οι υπάρχουσες δομές υποστήριξης ανάπτυξης οριζόντιων δεξιοτήτων διαχείρισης ζωής και σταδιοδρομίας δεν έχουν λειτουργήσει σε ικανοποιητικό επίπεδο, κυρίως όσον αφορά συντονισμό δράσεων, βιωσιμότητα και παρακολούθηση αποτελεσματικότητας των δράσεων.
• Παρουσιάζουν προβληματική αναλογία μεταξύ αριθμού εισακτέων και δυνατότητας εκπαίδευσής τους, λόγω αριθμητικής ανεπάρκειας διδακτικού προσωπικού και κατάλληλων υποδομών.
• Εμφανίζουν συνεχή μείωση του διδακτικού προσωπικού και θέσεων απασχόλησης, λόγω συνταξιοδοτήσεων, παγώματος των προσλήψεων και διαρροής ενεργού διδακτικού προσωπικού στο εξωτερικό.
• Σε ορισμένες περιπτώσεις διαθέτουν πενιχρές υποδομές σχετιζόμενες με την εκπαιδευτική και ερευνητική αποστολή τους.
• Υφίστανται δημόσια υποχρηματοδότηση και δημοσιονομικούς περιορισμούς κατά την ανάλωση των δαπανών.
• Τα περισσότερα χαρακτηρίζονται από έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης.
• Εμφανίζουν πολυδιάσπαση ανθρώπινων και υλικών πόρων.
• Ορισμένα εμφανίζουν εσωστρέφεια και δεν έχουν σταθερούς δεσμούς με τους παραγωγικούς φορείς.
Ανεργία
Η μελέτη του υπουργείου Παιδείας σχετικά με την αποτύπωση της κατάστασης έγινε προκειμένου να καθοριστεί μια στρατηγική σε μια περίοδο παρατεταμένης οικονομικής κρίσης σε συνδυασμό με σοβαρές διαρθρωτικές και θεσμικές αδυναμίες στην παραγωγική βάση της οικονομίας.
Το πλαίσιο αυτό δείχνει ότι ο ρόλος της επιστημονικής βάσης της χώρας γίνεται πολύ κρίσιμος για το μέλλον της οικονομίας και τις προοπτικές απασχόλησης της νέας γενιάς.
Δυστυχώς όμως η ανεργία όπως επισημαίνεται έχει πλήξει σοβαρά τους νέους πτυχιούχους. Η απασχόληση των αποφοίτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο των κατόχων βασικού τίτλου σπουδών όσο και αυτών που έχουν ολοκληρώσει μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές, παρουσιάζει σημαντική μείωση τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Το 2007 το 70,1% των αποφοίτων 20-34 ετών είχε απασχόληση για διάστημα από 1 έως 3 χρόνια, όμως το 2013 το ποσοστό αυτό διαμορφώθηκε στο 45,4%, δείχνοντας την τρομακτική αύξηση της ανεργίας των νέων.
Αντίστοιχη μείωση παρατηρείται και για την απασχόληση που εκτείνεται πέραν των 3 χρόνων, όπου το 2007 ανερχόταν στο 86,4% των αποφοίτων και το 2013 έφτασε στο 67,9%.
Πηγή: ethnos.gr